مقدمه :  

در فـرهـنـگ اسلام و تشيع قرآن را همواره با صفت كريم به صورت قرآن كريم ( اهل سنت ) با صفت مجيد , به صورت قرآن مجيد ( اهل تشيع ) مى نامند و اين دو صفت منشا قرآنى دارد. از قرآن مجيد دوگونه تعريف مى توان به دست داد. نـخـسـت تـعريف ساده و عرفى كه قرآن را كتاب مقدس و آسمانى اسلام و وحى الهى بر حضرت محمد (ص ) مى داند. دوم تـعريف علمى كه قرآن را وحى نامه اعجازآميز الهى مى داند كه به زبان عربى , به عين الفاظ توسط فرشته امين وحى , جبرئيل , از جانب خداوند و از لوح محفوظ , بر قلب و زبان پيامبر اسلام (ص ) هـم اجمالا يكباره و هم تفصيلا در مدت بيست و سه سال نازل شده و حضرت (ص ) آن را بر گـروهـى از اصـحـاب خـود خوانده و كاتبان وحى ( از ميان اصحاب ) آن را با نظارت مستقيم و مـسـتـمر حضرت (ع ) نوشته اند و حافظان بسيار , هم از ميان اصحاب , آن را حفظ و به تواتر نقل كـرده انـد و در عـصـر پـيامبر (ص ) هم مكتوب بوده ولى مدون نبوده است , و در عصر عثمان با نظارت او طى چند سال , منتهى به حدود سال 28 هجرى , مدون بين الدفتين ,از سوره فاتحه تا ناس , در 114 سوره , مى گردد. و متن آن مقدس و متواتر و قطعى الصدور است و تلاوت آن مستحب مؤكد است . ايـمـان بـه قـرآن مـجـيد به توصيفى كه گفته شد و نيز معجزه الهى و سند نبوت دانستن آن و مـحـفوظ بودنش از خطا و هرگونه افزود و كاست ( تحريف ) , از ضروريات اسلام و مذهب تشيع است . قـرآن به زبان عربى بسيار شيوايى كه مايه اعجاب فصحاى عرب ( و بعدها اقوام ديگر ) گرديده و در تـاريـخ زبـان عـربى , سابقه و همانندى نداشته , در طى مدت بيست و سه سال , يعنى سراسر زمـانـى كـه حـضـرت رسـول (ص ) به وظيفه رسالت و ابلاغ پيام الهى و دعوت به اسلام اشتغال داشـتـه انـد , بـه صورت بخش بخش ( منجما يا نجوما ) بر حضرت رسول (ص ) وحى شده است و چنانچه اشاره شد حافظان , حفظش كرده و كاتبان با نوشت افزارهاى بسيار ابتدايى , با خطى كه هـنـوز نـقـطـه و نـشان و علائم اعراب نداشته است , و كوفى نام داشته است , در چندين نسخه بازنويس شده است .

کریستف لوکزنبرگ* (Christoph Luxenberg)  متخصص آلمانی در زبان شناسی تاریخی و واژه شناسی تطبیقی (Philologe) در سال 2000 کتابی پیرامون زبان قرآن بنام « متن سوری- آرامی قرآن » منتشر کرد. این کتاب به لحاظ زبان شناختی و روشن کردن بسیاری از نکات ناروشن قران نقطه عطفی بشمار می رود. بسیاری از متخصصان و قرآن پژوهان غرب برای فهم و روشن کردن نکات ناروشن قرآن از قرن 19 از تفاسیر علمای دینی مسلمان کمک می گرفتند. عالمان دینی مسلمان، متون و واژگان ناروشن و مبهم قرآن را به این نحو تفسیر می کردند  که این واژ گان رازگونه هستند.  مفسران قرآن در دنیای اسلام عمدتا بدلیل عدم فهم این متون و واژگان ناروشن بکار رفته در قرآن (که حداقل یک چهارم قرآن را شامل می شود) از تفسیر این متون با توجیه اینکه فقط خدا می تواند آن را تفسیر کند، رهایی می یافتند. اما دردهه های اخیر این تفاسیر برای قرآن پژوهان غرب غیر قابل قبول جلوه نموده و آنان را قانع نمی ساخت.  امروزه با بکار بردن دانش و روش فیلولوگی بسیاری از این مفاهیم ناروشن قابل فهم و تبیین شده است. کار علمی لوکزنبرگ بحث بسیار جدی را در بین اسلام شناسان و قرآن پژو هان در غرب بوجود آورده است. لوکزنبرگ در تحقیق خود (که متخصص در زبان آرامی است) نشان می دهد که زبان آرامی- سوریایی در زمان حیات پیامبر اسلام زبان نوشتاری افراد با سواد و با فرهنگ منطقه بوده است و زبان عربی به این گونه که ما امروز شاهد آن هستیم تکامل نیافته بود. لذا او در مطالعه قرآن بطور همزمان با دو زبان عربی و آرامی، به این نتیجه رسید که بسیاری از عبارت های عربی کلاسیک در قرآن، در ابتدا به زبان آرامی بوده و هستند.

او می نویسد در زمان فوت پیامبر اسلام (632 میلادی) کتاب مقدس مسلمانان یعنی قرآن به شکل امروزی وجود نداشت. شکل امروزی قرآن در واقع در زمان خلیفه سوم یعنی عثمان (644 تا 656) نهایی شد و به تمام مناطق فرستاده شد و نسخه های دیگر و یا عبارت هایی که با عبارت های موجود در نسخه تهیه شده توسط عثمان اختلاف داشت از بین برده شد. کتاب مقدس مسلمانان (قرآن) به شکل فعلی آن به کمک افرادی جمع آوری شد که قسمتهایی از آن را ازحفظ می دانستند و یا بر روی پوست یا استخوان نوشته شده بود. (1)

لوکزنبرگ در تحقیق خود ابتدا به زبان عربی و تکامل آن توجه کرده است و به این مورد اشاره دارد که در زمان پیامبر اسلام، عربی زبان ناکامل و ناقص (به لحاظ دستوری و حروف صدا دار و اعراب که دارای فقط 18 حرف بود) بوده و لذا زبان نوشتاری آن زمان نبوده است. مطابق سنت اسلامی، نگارش قرآن به قرن هفتم میلادی بر می گردد ولی متون عربی و ادبیات عربی کامل از دو قرن پس از آن در قرن نهم ظاهر می شود یعنی همزمان با نگارش زندگینامه محمد توسط ابن هشام در 828 میلادی. بدین ترتیب اولین واژه شناسی عربی مبتنی بر ادبیات قرآن در سال 786 توسط الخلیل ابن احمد به نام کتاب «العین» یعنی 150 سال پس از مرگ پیامبر اسلام در 632 میلادی منتشر شد ( 2). از اینرو زمان تدوین و یکسان سازی نسخ متعدد قرآن در عصر عثمان، نسخه نهایی شده که امروزه نیز در بین مسلمانان رواج دارد، مبتنی بر زبان نوشتاری- گفتاری آرامی سوری بوده است و از همین رو دارای نقاط و فراز های بسیار مبهمی است که در زبان عربی متولد شده در دو قرن بعد، معانی غیر واقعی بخود می گیرند.

لوکزنبرگ در نتایج تحقیق خود توضیح می دهد که که زبان با نفوذ و فرهنگ مسلط در زمان پیامبر اسلام زبان و فرهنگ سوری- آرامی (syro- Aramäisch ) بود.  او از طریق روش علمی در زبان شناسی تلاش می کند که به ریشه زبان آرامی درنوشته های قرآن پی ببرد و از این طریق می تواند به معانی بسیاری از آنچه که در قرآن به عربی اشتباه خوانده و ترجمه شده است پی ببرد. بخصوص در سوره های 44 و 52 که در آن به مومنان حوریان بهشتی وعده داده می شود.  از نظر او متن قرآن مخلوطی از عبارت ها و وازگانی از حتی زبان ایرانیان و اتیوپیایی، عربی و آرامی بوده است و از این زبانها اقتباس شده است.

مونا ناگر در همین ارتباط در مقاله خود یادآور می شود که در آغاز هم بین مفسران اسلامی قرآن این بحث وجود داشت اما رفته رفته این بحث مربوط به عناصر غیر عربی در قرآن در کشور های اسلامی و در بین علما ی دینی تابو شده است (3).  لوکز نبرگ می نویسد برخلاف اعتقاد مسلمانان در واقع قرآن به زبان عربی نگاشته نشده است. به این معنا که زبان متن اولیه قرآن، یک زبان مخلوط و آمیخته از بخصوص عربی- آرامی بوده است . او توضیح می دهد که در آن زمان هیچ مدرسه عربی وجود نداشت بجز مرکز مسیحی الانبار و الحیرا در جنوب منطقه ای که امروزه از آن بنام عراق یاد می شود. اعراب آن زمان مسیحی شده بودند و بویژه سوریایی- مسیحی و زبان آنان سوری – آرامی بود. از قرن سوم میلادی، مسیحیان سوری برای ترویج پیام مسیح به ارمنستان، ایران، چین، هند، اتیوپی و ... می رفتند و از زبان بدوی و یا عربی استفاده می کردند. زبان عربی فقط مجموعه ای از اصوات بود و قاعده و گرامر نوشتاری یا حروف نداشت و مروجان دینی مسیحی ناچار بودند برای نوشتن اصوات عربی از الفبای سوری- آرامی استفاده کنند و بدین ترتیب زبان عربی- آ رامی متولد شد (4) (همانند زبان فارسی آمیخته با حروف لاتین در اینترنت بنام فینگلیش!).

بعد از آنکه زبان عربی تکامل یافت، زبان آرامی رفته رفته از بین رفت و دیگر برای نسل های بعد این زبان قابل فهم نبود. این در زمانی است که اسلام و زبان عربی بدلیل فتوحات خود توسعه می یابد و امپراتوری عرب مسلمان دامنه نفوذ و قدرت خود را بر بسیاری از مناطق گسترده می کند. در نتیجه در چنین فضایی واژها و عبارات آرامی در قرآن که دیگر برای آنها فابل فهم نبود به زبان عربی ترجمه شد. اما این عبارات غلط خوانده شده و در نتیجه در سایه سلطه سیاسی بصورت اشتباه به عربی ترجمه شد. در این زمان باید توجه داشت که دین و سیاست دست در دست یکدیگر داشتند.

لوکزنبرگ به توجه به بسیاری از سوره های مکی توضیح می دهد که ادبیات موجود در این سوره ها در واقع ادبیات سوری- مسیحی است. از دید او بسیاری از عربها در آن زمان با این ادبیات کم و بیش آشنایی داشتند. چرا که مذهب مسیحی و یهودی جامعه عرب آنزمان را تحت تاثیر قرار داده بود. به طور مثال در زبان آرامی ( syro- Aramäisch) « حور » در واقع به معنی انگور است که در ادبیات سوری- مسیحی از میوه های خاص بهشتی است و به نظر لوکزنبرگ همین حور در سوره های 44 و 52 تحت عنوان حوریان بهشتی یا دختران باکره، بعدها به عربی معنی شده است. همچنین درسوره نور آیه 31  آمده است:« ای رسول خدا، زنان مومن را بگو تا چشمها را بپوشانند و فروج و اندامشان را محفوظ دارند و..  باید سینه و دوش خود را به مقنعه بپوشانند »، درحالیکه معنای سوری- آرامی این عبارت به سادگی یعنی « آنها باید شال خود را دور کمرشان ببند ند». این شال و کمربند همان کمربندی است که در سنت مسیحی، خود عیسی مسیح نیز به دور کمر خود می بست و معنای نجابت داشت.

لوکزنبرگ کلمات و عبارت های اقتباس شده آرامی را چیز نویی نمی داند و به نظر او کلمه قرآن خود نیز از ریشه زبان آرامی (qeryana) است. نفوذ ادبیات مسیحی- سوریایی در قرآن بخصوص در سوره های مکی بسیار زیاد است تا جایی که این اندیشه را تقویت می کند که قرآن از همین ادبیات ناشی شده است. (مهاجرت پیروان پیامبر به دستور او از مکه به طرف حبشه در سایه فرمانروای عادل آن که مسیحی بود گویای شناخت دقیق و آشنایی پیامبر به این ادیان دارد).

پویین ( Gerd- Rüdiger Puin ) از دانشگاه  Saarlandesمتخصص در خط و خوشنویسی قرآن کار لوکزنبرگ را تائید می کند و معتقد است که او در مسیر درستی حرکت می کند. پویین که تکه هایی از یک قرآن بسیار قدیمی را که در هنگام عملیات ساختمانی مسجد بزرگی در صنعا (در یمن) پیدا شده است مورد بررسی قرار داده است. بعضی از تکه های این قرآن تنها 50 سال بعد از فوت پیامبر اسلام نگاشته شده است. زمانی که پویین این یافته را بازسازی کرد، متوجه شد که این نسخه اختلاف بسیار آشکاری با نسخه رسمی فعلی قرآن دارد. او بر این باور است که با این یافته باید تاریخ اسلام را باز خوانی و بازنویسی کرد. چرا که قرآن دارای متن های متفاوتی است. در این تکه های قرآن پیدا شده در صنعا عبارات و واژگان آرامی بسیاری وجود دارد که با نوشتار اصلی عربی آن قابل تشخیص نیست. این دو زبان بسیار به هم شباهت داشتند.  به این معنا که به لحاظ ساختار نوشتاری لغات بسیار مشترکی داشتند ولی با معنای متفاوت. به طور مثال در زبان هلندی و آلمانی (anbellen ) در زبان هلندی یعنی زنگ زدن ولی در آلمانی به معنی پارس سگ است. لذا پویین سالها است که به لحاظ ساختار زبانی بدنبال تشخیص معانی در زبان عربی است (5).

در پایان یادآوریاین نکته ضروری است که شناخت و آگاهی از این گونه یافته های پژوهشی می تواند به سازگاری بیش از پیش مسلمانان با اندیشه و شیوه زندگی دردنیای مدرن یاری رسانده و زمینه باز اندیشی پیرامون بسیاری ازآموزه های ناموزون با افکار و سلوک مدرن وعقلایی را فراهم نماید.

مهم‏ترين رابطه ميان انسانى با انسان ديگر، رابطه فرزند با پدر و مادر است كه اصل وجود فرزند وابسته به آنها است.آنچه پدر و مادر براى فرزند انجام مى‏دهند، به هيچ وجه قابل جبران و مقابله نيست و از اين رو نمى‏توان بر اساس قاعده قسط و عدل رفتار آنان را پاسخ داد.گويا به همين دليل است كه قرآن كريم معيار ارزش را در رابطه با پدر و مادر، احسان قرار داده است و در هيچ آيه‏اى نيامده كه فرزند بايد با پدر و مادر رفتارى عادلانه داشته باشد؛ زيرا در چنين موضوعى، عدل كارايى ندارد.

قرآن كريم در آيات فراوانى فرزند را توصيه به احسان به پدر و مادر خويش مى‏كند و تعبيرهاى خاصى در اين باره به كار مى‏برد كه حاكى از اهميت فوق العاده مسأله است.در آيه 36 از سوره نساء پس از امر به عبادت خدا و شرك نورزيدن به الله، بى‏درنگ مى‏فرمايد: «و به پدر و مادر احسان كنيد» . ⁽¹⁾

در آيه 23 از سوره اسراء تعبير و قضى ربك الا تعبد الا اياه و بالوالدين احسانا؛ «و پروردگار تو مقرر ساخت كه جز او را مپرستيد و به پدر و مادر خويش احسان كنيد» .قضا در اين جا به معناى تكليف حتمى و مؤكد است.بالاترين تكليف انسان عبادت خداوند است و پس از آن احسان به پدر و مادر قرار دارد.در آيه‏اى ديگر مى‏فرمايد: «ما به انسان سفارش كرديم كه نسبت به پدر و مادر خويش به خوبى رفتار كند» .و از آن جا كه اين سفارش ممكن است موجب اين توهم شود كه فرزند بايد به طور كامل تسليم پدر و مادر باشد، مى‏فرمايد : «اما اگر آنان كوشش كردند تو را به كفر بكشانند ديگر اطاعت نكن» . ⁽²⁾ تقارن اين دو مطلب بيانگر آن است كه انسان چه اندازه بايد در برابر پدر و مادر خويش خاضع و تسليم باشد.نفس اين‏استثنا حاكى از گستره لزوم اطاعت و سرسپارى و فروتنى در برابر والدين است.در سوره لقمان پس از بيان همين مطلب كه «اگر تو را وادارند تا درباره چيزى كه تو را به آن دانشى نيست به من شرك ورزى، از آنان فرمان مبر» سفارش مى‏كند در عين حال كه ايشان مشرك‏اند و تو را به شرك فرا مى‏خوانند، بايد در دنيا به خوبى با آنان معاشرت كنى و رفتارت نسبت به آنان نيكو باشد. ⁽³⁾ از ديگر تعابير شگفت قرآن در اين باره آن است كه مى‏فرمايد: ان اشكر لى و لوالديك؛ ⁽⁴⁾ «[به انسان سفارش كرديم‏] كه شكرگزار من و پدر و مادرت باش» .در هيچ جاى ديگر از قرآن اين تعبير وجود ندارد كه خداوند شكرگزارى خود را مقارن با ديگرى قرار داده باشد و اين حاكى از اهميت بسيار و سرشار احسان به پدر و مادر و رعايت حقوق ايشان است.

در جايى ديگر، قرآن كريم سفارش مى‏كند كه در برخورد با پدر و مادر پير و فرتوت خود، اظهار خستگى و ناشكيبايى نكنيد و آن گونه نباشيد كه آنان احساس كنند شما از خدمت كردن به ايشان خسته شده‏ايد: «اگر يكى از آن دو يا هر دو در كنار تو به سالخوردگى رسيدند به آنها اف مگو، به آنان پرخاش مكن و با آنها سخنى شايسته بگوى.و از سر مهربانى، بال فروتنى بر آنان بگستر و بگو: پروردگارا، آن دو را رحمت كن، چنان كه مرا در كودكى پروراندند» .

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: